عملیات خاکبرداری چیست
عملیات خاکبرداری از اولین مراحل ساخت یک سازه است. این عملیات درواقع هموار و هم‌شیب کردن بخشی از زمین است که در آن برآمدگی‌ها برداشته می‌شود و فرورفتگی‌ها با سطح زمین هم تراز می‌شود..
در خاکبرداری حداکثر تا عمق ۶۰ سانتی‌متری حفاری صورت می‌گیرد.
خاکبرداری با توجه به نوع زمین به دو صورت زیر اجرا می‌شود:
به روش دستی دست
با استفاده از ابزارهای ماشینی بزرگ یا کوچک
گودبرداری چیست
عملیات گودبرداری هم مانند خاکبرداری از نخستین مراحل ساختمان سازی بوده و شامل هموار و هم‌تراز کردن بخشی از زمین می‌شود. در گودبرداری عملیات حفاری تا عمقی بیش از ۶۰ سانتی‌متر صورت می‌گیرد.
عملیات گودبرداری نیز مانند خاکبرداری با توجه به جنس زمین به دو روش زیر اجرا می‌شود:
با استفاده از دست
با استفاده از ماشین آلات ساختمانی
تفاوت خاکبرداری و گودبرداری ساختمان چیست؟
در عملیات مربوط به خاکبرداری ساختمان، برآمدگی‌ها و فرورفتگی‌ها هم سطح سازی می‌شوند و عمق کنده‌کاری در این عملیات ساختمانی از ۶۰ سانتی‌متر کمتر است.
در عملیات مربوط به گودبرداری ساختمان، هم‌سطح سازی پستی‌ها و بلندی‌‌ها مانند عملیات خاکبرداری انجام می‌شود اما عمق حفاری و کنده کاری بیش از ۶۰ سانتی‌متر است. در بعضی از پروژه‌های مهم و بزرگ مشاهده شده که عمق حفاری کردن به چند ده متر هم رسیده است.
به عبارت ساده‌تر می‌توان گفت فرق گودبرداری و خاکبرداری در میزان عمق حفاری آن‌هاست.
چه نیازی به گودبرداری است؟
در عملیات عمرانی، گودبرداری پیش از ساخت هر نوع سازه‌ای باید انجام شود تا مقاومت سازه در برابر نیروهای کششی مانند زلزله بالا برود و کمترین خسارت را وارد کند.
در عملیات عمرانی کوچک مانند ساخت آپارتمان‌های سه‌طبقه به بالا برای پایداری بیشتر سازه و ایجاد فضای بیشتر برای پارکینگ و انباری، گودبرداری انجام می‌شود.
اما در عملیات عمرانی بزرگ مانند ساخت برج‌ها و پل‌ها، گودبرداری در درجه برای افزایش پایداری سازه در برابر نیروی کششی زلزله و پایین آوردن نقطه ثقل سازه، انجام می‌شود. در این پروژه‌های بزرگ، ساخت پارکینگ و انباری از دلایل بعدی انجام گودبرداری است.
حداکثر عمق گودبرداری
باید بگوییم در عملیات گودبرداری که یکی از عملیات مهم در ساختمان سازی است نوع خاک اهمیت زیادی دارد.
میزان گودبرداری و روشهای انجام این عملیات هم به نوع خاک یا همان نوع زمین وابسته هستند. زمین‌ها انواع گوناگونی دارند که از میان آنها می توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
زمین دستی
زمین لجنی
زمین سنگی
زمین دج
زمین کلنگی
گودبرداری در زمین‌های مقاوم و سخت به میزان درخواست کارفرما بستگی دارد در صورتی که در زمین‌های غیرمقاوم برای رسیدن به زمین مقاوم برای سازه‌های بزرگ انجام می‌شود.
مراحل خاکبرداری و گودبرداری
گودبرداری و خاکبرداری هم مانند سایر عملیات ساختمانی مراحل خاص خود را دارند که در ادامه به شرح آنها می‌پردازیم:
ابتدا لازم است مجوزهای لازم برای ساخت سازه کسب شوند.
یکی از اولین مراحل ساخت، خاکبرداری و گودبرداری است و در آن باید نقشه‌های تهیه شده، آزمایشات مکانیک خاک، سطح آب‌های زیرزمینی، وضعیت سازه‌های همسایه در نظر گرفته شود و مجوزهای لازم از سازمان‌های مربوطه اخذ شود.
دانستن مسیر لوله‌ها و تأسیسات شهری بسته به پروژه، ضروری است.
پس از این که مراحل بالا به درستی انجام شد، عملیات گودبرداری آغاز می‌شود و حفاری تا عمق مشخص شده در نقشه‌ها صورت می‌گیرد.
عملیات گودبرداری تا عمق مشخص شده در نقشه و تا زمانی که به خاک سفت نرسیده باشیم باید ادامه پیدا کند و اگر مابه‌التفاوت آن تا ۱۵ سانتی‌متر باشد، خاک ریخته و آن را با استفاده از کمپکتور فشرده می‌کنیم.
اما در صورتی که بیش از ۷۰ سانتی‌متر بود، مابه‌التفاوت را با مصالحی مانند سنگ و سیمان پر می‌کنیم تا به ارتفاع نقشه برسانیم.
با بیانی ساده تر این موضوع را توضیح می‌دهیم:
در صورتی که مجبور شدیم گودبرداری را تا عمق‌هایی بیش از مقدار مشخص شده برای رسیدن به خاک سفت با مقاومت بالا ادامه دهیم، لازم است مقدار اضافی گودبرداری شده را به نحوی جبران کنیم.
بعد از پایان حفاری بهتر است سطح کنده شده را با ملات ماسه و سیمان بپوشانیم تا آن را از عوامل تغییر دهنده مانند آفتاب، باران، برف و … محافظت کنیم.
نکته‌ای که باید به آن دقت شود این است که در صورت ناپایداری دیواره‌های گود باید از راه‌های پایدار کننده و مهاربندها استفاده کرد.
گودبرداری و خاکبرداری در زمین‌های کوچک و بزرگ
در زمین‌های کوچک، گودبرداری و خاکبرداری به صورت دستی یا با استفاده از بیل مکانیکی انجام می‌شود.
به طور معمول زمین‌ها کوچک داخل شهر‌ها هستند و همسایگانی دارند که محافظت از سازه همسایه، وظیفه مسئولان عملیات گودبرداری است.
برای محافظت از سازه همجوار باید از یکی از روشهای مهاربندی استفاده شود.
انواع مهاربندها:
اجرای فونداسیون در کف
نیلینگ و انکراژ
سازه نگهبان
سپرکوبی
دیواره دیافراگمی
اجرای خرپا
اجرای پلکانی
ترانشه محیطی
مهار متفابل
روشهای ترکیبی
خاکبرداری و گودبرداری در زمین‌های بزرگ که معمولا هم بدون همسایه و همجوار هستند با استفاده از ماشین‌آلات حفاری سنگین انجام می‌گیرد.
در عملیاتی که از ماشین‌های سنگین استفاده می‌گردد ابتدا با لودر اقدام به حفر یک سطح شیبدار می‌شود. این سطح شیبدار محلی برای ورود لودر و ماشین‌های حمل خاک به گود است.
در گودبرداری و خاکبرداری زمین‌های بزرگ اگر زمین سست و کم مقاومت باشد از مهاربند استفاده می‌شود و اگر زمین سفت باشد و زاویه اصطکاک خاک آن کم باشد نیازی به استفاده از مهاربند نیست.
انواع گود ها از نظر ابعاد و عمق
در حالت کلی گود بردای ها را از نظر ابعاد و عمقشان می توان به دو گروه تقسیم کرد:
الف - گود های باز : گود هایی هستند که در آنها عرض گود از عمق آن بیشتر است.
ب – گود ترانشه ای : طبق تعریف یک ترانشه گودی است که در آن عمق گود از عرض آن در کف بیشتر است.
گودهای باز و ترانشه ای را می توان هم بصورت مهار بندی نشده و هم مهار بندی شده اجرا کرد.
انواع گودها از نظر پایداری دیواره
از نظر پایداری دیواره گودها را می توان به دو دسته تقسیم کرد:
الف – گود های مهار بندی نشده
ب – گود های مهار شده
در اجرای یک عملیات گودبرداری در صورتیکه فضای اطراف منطقه گودبرداری محدود و بسته نباشد یک روش ساده و اقتصادی برای محافظت از دیواره های گود اجرای آن بصورت شیبدار می باشد ( در گود برداری با عمق کم در خاک های چسبنده می توان دیواره گود را بصورت قائم نیز اجرا کرد ) به این ترتیب دیگر نیازی به استفاده از سیستم مهاربندی نمی باشد. ولی اگر شرایط محل به گونه ای باشد که اجرای دیوارها بصورت مهار نشده ممکن نباشد، چاره ای جز استفاده از سازه نگهبان گود نمی ماند.
